De naam Houtenbos komt in allerlei variaties voor. De vroegste variaties, “in ’t Houtbosch” en “Houtbosch”, wijzen in de richting van een productiebos voor hout, het materiaal zonder de welke huizen, bruggen en scheepsbouw rond 1700 onmogelijk was. In notariële aktes uit de tijd is veelvuldig sprake van koop en verkoop van percelen ‘houtbosch’ of ‘houtbos’.
De term ‘houtbos’ in deze zin is ook elders niet onbekend. In Zuid Afrika ligt een dorp met de naam ‘Houtbosdorp’ vlak naast de ‘Woodbush Forest Reserve’.
Deze verklaring sluit minder goed aan bij het gegeven dat er in De Hulk bij het huidige Berkhout rond 1680 een kastelein met de naam Vechter Willemsz Houtenbos leefde, waarvan de achternaam moeilijk tot een productiebos te herleiden valt.
In de tijd dat nog bijna niemand kon lezen en schrijven, en kennis overdracht voornamelijk mondeling gebeurde, mogen de vele schrijfwijzen geen verbazing wekken. Daar kwam na de introductie van de burgerlijke stand in 1811 geleidelijk aan verandering in. Op 07-06-2019 kwamen in “Wie was wie” en het “Regionaal Archief Alkmaar” volgende vormen voor:
| WieWasWie | Regionaal Archief Alkmaar | |||||
| Naam | Aantal | Eerst | Laatst | Aantal | Eerst | Laatst |
| Houtbos | 19 | 1652 | 1922 | 9 | 1652 | 1922 |
| Houtbosch | 3 | 1639 | 1942 | 2 | 1639 | 1909 |
| Houtebos | 1 | 1850 | 1850 | 1 | 1830 | 1830 |
| Houtenbosch | 31 | 1826 | 1955 | 15 | 1835 | 1916 |
| Houtenbos | 792 | 1815 | 1970 | 262 | 1821 | 1961 |
Ook vandaag de dag is de schrijfwijze Houtenbosch in plaats van Houtenbos nog regelmatig in kranten en andere media te vinden. Voorlopig zal de uitleg – gewoon Houtenbos, die ‘ch’ zijn we eeuwen geleden al verloren – nog wel nodig blijven.
In Noord-Limburgse plaatsen als Baarloo, Maasbree, Roermond, Grubbenvorst en Tegelen komt de familienaam ‘Houbosch‘ of ‘Houbos’ voor. Deze heeft geen relatie met de hier beschreven familie ‘Houtenbos’.